Projekt Ustawy o 10-tysięcznym świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, zapowiedziany przed tygodniem przez szefów resortów energii oraz rozwoju i finansów, został opublikowany na stronach internetowych Sejmu.
Jak zapowiadał w miniony poniedziałek wiceminister energii Grzegorz Tobiszowski, projekt, zgłoszony jako poselski ma być rozpatrywany w Sejmie w przyszłym tygodniu. Intencją resortu jest, aby świadczenie w wysokości 10 tys. zł dla ok. 235 tys. uprawnionych było wypłacone jeszcze przed końcem tego roku. Kwota rekompensaty ma być zwolniona z podatku dochodowego, co wymaga stosownej zmiany w ordynacji podatkowej.
Uprawnieni do świadczenia zgodnie z projektem są emeryci i renciści, którzy mieli ustalone prawo do emerytury lub renty i pobierali deputat węglowy na podstawie układów zbiorowych pracy i związanych z nimi porozumień w kopalniach, jednak prawo do deputatu zostało im wypowiedziane przed wejściem w życie ustawy. Na rekompensatę mogą także liczyć wdowy, wdowcy i sieroty, otrzymujące renty rodzinne po uprawnionych do deputatu górnikach w tym przypadku 10-tysięczną rekompensatę dzieli się proporcjonalnie do liczby osób uprawnionych do świadczeń po zmarłym górniku. Projekt zakłada, że w ciągu 10 dni od wejścia ustawy w życie osoby uprawnione powinny złożyć do właściwego przedsiębiorstwa górniczego (kopalni lub spółki węglowej) wnioski o rekompensatę. Roszczenia dotyczące rekompensat mają wygasnąć po roku od złożenia wniosku. W projekcie ustawy wskazano dane, jakie muszą znaleźć się we wniosku o rekompensatę. Od odmowy jej wypłaty będzie przysługiwać odwołanie do sądu. Uprawnieni będą też musieli złożyć oświadczenia dotyczące m.in. tego, iż po otrzymaniu rekompensaty nie będą “występować z roszczeniami z tytułu wypowiedzenia układu zbiorowego pracy w zakresie prawa do bezpłatnego węgla”. Wzory wniosków i oświadczeń mają być zamieszczone na stronach internetowych firm górniczych w dniu wejścia w życie ustawy. Jej regulacje mają obowiązywać już następnego dnia po ogłoszeniu. Rekompensaty nie obejmą osób, których roszczenia z tytułu prawa do bezpłatnego węgla podlegają zaspokojeniu na podstawie prawomocnego wyroku sądowego. Od marca zeszłego roku w parlamencie jest też obywatelski projekt dotyczący emeryckich deputatów, pod którym środowiska związkowe zebrały ok. 126 tys. podpisów. Przewiduje on coroczną wypłatę ekwiwalentu za deputat ze środków budżetowych przez ZUS, podczas gdy zgodnie z opublikowanym w czwartek projektem poselskim jednorazowa wypłata 10-tysięcznej rekompensaty ma definitywnie zamknąć sprawę deputatów na przyszłość.
Projekt
U S TAWA
o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla
Art. 1. Ustawa określa zasady i sposób realizacji świadczenia rekompensacyjnego
z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, zwanego dalej „rekompensatą”.
Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) osoba uprawniona:
a) emeryta i rencistę mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy, zwanej dalej „rentą”, i pobierających to świadczenie,
uprawnionych w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do
bezpłatnego węgla na podstawie układów zbiorowych pracy i związanych z nimi
porozumień obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które zostały
skutecznie wypowiedziane w zakresie prawa do bezpłatnego węgla, przed dniem
wejścia w życie ustawy,
b) wdowy, wdowców i sieroty mających ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie,
o której mowa w lit. a;
2) przedsiębiorstwo górnicze:
a) spółkę węglową – jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, która prowadziła w dniu
31 grudnia 2011 r. wydobycie węgla kamiennego na podstawie koncesji,
b) spółkę, w której Skarb Państwa lub spółki węglowe posiadały w dniu 31 grudnia
2011 r. akcje lub udziały, która prowadziła w tym dniu wydobycie węgla
kamiennego na podstawie koncesji;
3) przedsiębiorstwo wypłacające:
a) przedsiębiorstwo, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r.
o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1327 i 1566)
– w przypadku osób uprawnionych ze zlikwidowanych przedsiębiorstw górniczych
lub przedsiębiorstw górniczych, które zaprzestały wydobycia węgla kamiennego na
podstawie koncesji przed dniem wejścia w życie ustawy, b) przedsiębiorstwo górnicze – w przypadku osób uprawnionych z przedsiębiorstw
górniczych, które w dniu wejścia w życie ustawy prowadzą wydobycie węgla
kamiennego na podstawie koncesji.
Art. 3. 1. Rekompensata przysługuje osobie uprawnionej, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Rekompensata nie przysługuje osobie uprawnionej, której roszczenia z tytułu prawa do
bezpłatnego węgla podlegają zaspokojeniu na podstawie prawomocnego wyroku sądowego.
Art. 4. 1. Wysokość rekompensaty wynosi 10 000 zł.
2. Rekompensata jest wypłacana jednorazowo przez właściwe przedsiębiorstwo
wypłacające przekazem pocztowym albo przelewem na rachunek bankowy albo rachunek
prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, wskazany we wniosku
o wypłatę rekompensaty.
3. W przypadku śmierci osoby uprawnionej, o której mowa w art. 2 pkt 1 lit. a, która
złożyła wniosek o wypłatę rekompensaty, należną jej rekompensatę wypłaca się w częściach
równych osobom uprawnionym, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b.
4. Roszczenie o świadczenie z tytułu wypłaty rekompensaty wygasa po upływie
12 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wypłatę rekompensaty.
Art. 5. 1. Wniosek o wypłatę rekompensaty osoba uprawniona składa do właściwego
przedsiębiorstwa wypłacającego w terminie do 10 dni od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Wniosek o wypłatę rekompensaty zawiera:
1) imię i nazwisko osoby uprawnionej;
2) numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości w przypadku braku numeru
PESEL;
3) nazwę przedsiębiorstwa górniczego, z którego osoba uprawniona, o której mowa w art. 2
pkt 1 lit. a, przeszła na emeryturę lub rentę;
4) informację, że osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 1 lit. a, posiadała prawo do
bezpłatnego węgla;
5) wskazanie sposobu wypłaty rekompensaty;
6) adres zamieszkania osoby uprawnionej;
7) numer rachunku bankowego albo rachunku prowadzonego w spółdzielczej kasie
oszczędnościowo-kredytowej, na jaki ma być wpłacona rekompensata – w przypadku
wypłaty rekompensaty przelewem;
8) telefon do kontaktu z osobą uprawnioną;
9) datę i podpis osoby uprawnionej.
3. Do wniosku o wypłatę rekompensaty dołącza się:
1) dokumenty potwierdzające uprawnienie do rekompensaty – w przypadku osób
uprawnionych, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b;
2) oświadczenie o następującej treści:
„Oświadczam, że:
1) dane zawarte we wniosku o wypłatę rekompensaty są zgodne z prawdą;
2) roszczenia z tytułu prawa do bezpłatnego węgla nie podlegają zaspokojeniu na
podstawie prawomocnego wyroku sądowego;
3) nie złożyłem(am) pozwu/złożyłem(am) pozew
* dotyczący(ego) roszczenia z tytułu
prawa do bezpłatnego węgla do sądu … w …;
4) nie będę występować z roszczeniami z tytułu wypowiedzenia układu zbiorowego
pracy w zakresie prawa do bezpłatnego węgla.
4. Wzór wniosku o wypłatę rekompensaty oraz wzór oświadczenia, o którym mowa w ust.
3 pkt 2, zamieszcza na swojej stronie internetowej przedsiębiorstwo wypłacające.
5. W przypadku gdy wniosek o wypłatę rekompensaty nie zawiera danych, o których
mowa w ust. 2, lub nie dołączono do niego dokumentów, o których mowa w ust. 3 pkt 1, lub
oświadczenia, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, przedsiębiorstwo wypłacające niezwłocznie
wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku lub dołączenia dokumentów lub oświadczenia
w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania z pouczeniem, że nieuzupełnienie danych lub
niedołączenie dokumentów lub oświadczenia w tym terminie spowoduje pozostawienie
wniosku bez rozpoznania.
6. Przedsiębiorstwo wypłacające, o którym mowa w art. 2 pkt 3 lit. a, zwraca się do
przedsiębiorstwa górniczego, z którego osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 1 lit. a,
przeszła na emeryturę lub rentę, z wnioskiem o potwierdzenie informacji, o której mowa w ust.
2 pkt 4, w terminie 3 dni roboczych od dnia złożenia wniosku o wypłatę rekompensaty.
7. Przedsiębiorstwo górnicze udziela przedsiębiorstwu wypłacającemu odpowiedzi
w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o potwierdzenie informacji, o którym mowa w
ust. 6.
8. Przedsiębiorstwo wypłacające wypłaca rekompensatę, jeżeli przedsiębiorstwo górnicze
potwierdzi informację, o której mowa w ust. 2 pkt 4.
9. Przedsiębiorstwo wypłacające odmawia w formie pisemnej, z podaniem przyczyny
odmowy, wypłaty rekompensaty, jeżeli wniosek złożyła osoba nieuprawniona.
10. Od rozstrzygnięcia, o którym mowa w ust. 9, przysługuje odwołanie do sądu pracy
i ubezpieczeń społecznych w terminie 14 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia.
11. Przedsiębiorstwo wypłacające, z inicjatywy własnej albo na wniosek osoby
uprawnionej, prostuje błędy pisarskie oraz inne oczywiste omyłki w rozstrzygnięciu, o którym
mowa w ust. 9.
Art. 6. 1. Rekompensaty są finansowane z dotacji celowej przyznawanej przez ministra
właściwego do spraw gospodarki złożami kopalin, zwanego dalej „ministrem” .
2. Dotację, o której mowa w ust. 1, przyznaje się na wniosek przedsiębiorstwa
wypłacającego złożony do ministra.
3. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, zawiera:
1) nazwę przedsiębiorstwa wypłacającego;
2) adres siedziby przedsiębiorstwa wypłacającego;
3) liczbę osób uprawnionych, którym ma być wypłacona rekompensata, ze wskazaniem
przedsiębiorstwa górniczego, z którego osoby uprawnione, o których mowa w art. 2 pkt 1
lit. a, odeszły na emeryturę lub rentę;
4) kwotę dotacji, o której mowa w ust. 1;
5) podpis osoby upoważnionej do reprezentacji przedsiębiorstwa wypłacającego.
4. W przypadku gdy wniosek, o którym mowa w ust. 2, zawiera braki formalne, minister
wzywa przedsiębiorstwo wypłacające do ich uzupełnienia w terminie 7 dni od dnia doręczenia
wezwania pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.
5. Podstawą przekazywania środków z dotacji, o której mowa w ust. 1, jest umowa
zawarta między ministrem a przedsiębiorstwem wypłacającym, które złożyło wniosek,
o którym mowa w ust. 2.
6. Środki z dotacji, o której mowa w ust. 1, są przekazywane na rachunek bankowy
wyodrębniony w tym celu przez przedsiębiorstwo wypłacające i są odrębnie ewidencjonowane.
Art. 7. 1. Przedsiębiorstwo wypłacające sporządza rozliczenie przyznanej dotacji,
o której mowa w art. 6 ust. 1, i przekazuje je ministrowi w terminie 15 dni od dnia zakończenia
wypłacania rekompensat.
2. Rozliczenie, o którym mowa w ust. 1, zawiera zestawienie otrzymanych kwot dotacji,
o której mowa w art. 6 ust. 1, oraz rozliczenie wydatkowanych kwot tej dotacji.
Art. 8. Z kwoty rekompensaty nie dokonuje się potrąceń i egzekucji.
Art. 9. Kwota rekompensaty nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
zdrowotne.
Art. 10. Kwoty rekompensaty nie wlicza się do dochodu, o którym mowa w:
1) art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2017
r. poz. 180);
2) art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r.
poz. 1769).
Art. 11. 1. W roku 2017 maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będący skutkiem
finansowym wejścia w życie ustawy wynosi 2 353,8 mln zł.
2. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., na zlecenie ministra, monitoruje wykorzystanie
dotacji, o której mowa w art. 6 ust. 1.
Art. 12. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.2)
) po art. 52g dodaje się art. 52h w brzmieniu:
„Art. 52h. Zwalnia się od podatku dochodowego kwoty świadczenia
rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, o którym mowa
w ustawie z dnia …… o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do
bezpłatnego węgla (Dz. U. poz. …).”.
Art. 13. 1. Sąd umarza wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy
postępowania dotyczące roszczeń z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, po otrzymaniu od
przedsiębiorstwa wypłacającego informacji o wypłacie rekompensaty.
2. Przedsiębiorstwo wypłacające przekazuje informację, o której mowa w ust. 1,
niezwłocznie po wypłacie rekompensaty.
Art. 14. Z dniem wejścia w życie ustawy przedsiębiorstwo wypłacające zamieszcza na
swojej stronie internetowej wzór wniosku o wypłatę rekompensaty oraz wzór oświadczenia,
o którym mowa w art. 5 ust. 3 pkt 2.
Art. 15. Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. UZASADNIENIE
1. Potrzeba i cel uchwalenia ustawy
Celem przedkładanego przez Ministra Energii projektu ustawy jest zrekompensowanie,
do pewnego stopnia, w ramach możliwości budżetu państwa, strat finansowych
poniesionych przez osoby, które otrzymywały bezpłatny węgiel w naturze lub
w ekwiwalencie, na podstawie układów zbiorowych pracy i związanych z nimi
porozumień i utraciły to uprawnienie wskutek wypowiedzenia w tym zakresie układów
zbiorowych pracy i porozumień z nimi związanych. Realizacja celu nastąpi poprzez
wypłatę z budżetu państwa świadczenia rekompensacyjnego z tytułu trwałej utraty prawa
do bezpłatnego węgla.
W obecnym stanie prawnym w grupie społecznej emerytów i rencistów górniczych
powstała nierówność, która polega na tym, iż emeryci i renciści z kopalń zlikwidowanych
przed dniem 1 stycznia 2007 r., które po ogłoszeniu upadłości nie miały swoich
następców prawnych, a co za tym idzie nikt nie wypowiedział emerytom i rencistom
prawa do bezpłatnego węgla, nadal otrzymują deputaty węglowe w postaci ekwiwalentu
pieniężnego wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej „ZUS”,
z dotacji budżetowej, natomiast emeryci i renciści z kopalń czynnych zostali tego prawa
pozbawieni wskutek dokonania skutecznych wypowiedzeń układów zbiorowych pracy i
związanych z nimi porozumień w tym zakresie.
Stale pogarszająca się w ostatnich latach sytuacja finansowa przedsiębiorstw górniczych
doprowadziła do konieczności podjęcia decyzji o wprowadzeniu drastycznych
oszczędności finansowych w zakresie funkcjonowania jednostek górniczych. Jedną
z decyzji podejmowanych przez zarządy spółek było ograniczenie przywilejów
górniczych. Począwszy od 1 stycznia 2012 r. przedsiębiorstwa górnicze zaczęły
wypowiadać prawo do deputatu węglowego przewidzianego układami zbiorowymi pracy
i związanymi z nimi porozumieniami dla emerytów i rencistów. Decyzje te były
podejmowane bądź jednostronnie, w formie wypowiedzenia przez pracodawcę układów
zbiorowych pracy gwarantujących to prawo, bądź za porozumieniem obydwu stron tych
układów, tzn. strony społecznej oraz pracodawcy. Działania te wpłynęły na poprawę
sytuacji finansowej przedsiębiorstw górniczych, ale jednocześnie przyczyniły się do
zróżnicowania uprawnień do bezpłatnego węgla wśród emerytów i rencistów górniczych,
w zależności od statusu działalności kopalni, z której odeszli na emeryturę lub rentę.
Z uwagi na fakt, że układy zbiorowe pracy i porozumienia z nimi związane obowiązujące
w funkcjonujących przedsiębiorstwach górniczych lub ich następcach prawnych zostały
w kwestii prawa do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów skutecznie
wypowiedziane, nie jest możliwe przywrócenie tego prawa w sposób inny niż poprzez
odpowiednią zmianę przepisów prawa pracy wewnętrznie obowiązującego w tych
podmiotach. Takiemu rozwiązaniu są również przeciwne przedsiębiorstwa górnicze,
gdyż ponowne przyznanie prawa do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów i jego
realizacja podwyższy koszty działalności pracodawcy, na co w obecnej sytuacji
finansowej sektora górniczego, zarządy spółek nie mogą sobie pozwolić.
Środowisko emerytów i rencistów górniczych od dłuższego czasu domaga się
uregulowania kwestii prawa do bezpłatnego węgla dla tej grupy uprawnionych, stojąc na
stanowisku, że deputat węglowy, czy to w naturze, czy formie ekwiwalentu pieniężnego,
od zawsze stanowił element wynagrodzenia pracownika lub emeryta i jest już niemalże
tradycją w tym zawodzie. Jednocześnie emeryci i renciści, którzy trwale utracili prawo
do bezpłatnego węgla, podnoszą zarzut nierównego traktowania w stosunku do emerytów
i rencistów, którzy nadal mają to prawo realizowane przez budżet państwa.
Strona społeczna podjęła próbę uregulowania tej sprawy, składając w ubiegłym roku do
Sejmu projekt obywatelski ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 września 2007 r.
o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, który do chwili obecnej znajduje się
w Komisji Sejmowej do spraw Energii i Skarbu Państwa.
2. Stan rzeczywisty
Szczególne przywileje zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981
r. w sprawie szczególnych przywilejów dla pracowników górnictwa – Karta górnika (Dz.
U. z 1982 r. poz. 13, z późn. zm.), które ustawodawca nadał w uznaniu dla trudu górniczej
pracy, zostały oparte o przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.
U. z 2016 r. poz. 1666, z późn. zm.), m.in. o art. 79, w zakresie ustalenia zasad
wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą. Z
literalnego brzmienia przepisu wynikało, że zasady te określa Rada Ministrów po
porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych. W związku z tym Karta
górnika została wydana w formie rozporządzenia Rady Ministrów. Artykuł 79 został
uchylony na mocy art. 1 pkt 74 ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1996 r. poz. 110, z późn. zm.).
Jednocześnie w tej samej ustawie w art. 11 ustawodawca postanowił, że obowiązujące do
dnia wejścia w życie ustawy przepisy określające zasady wynagradzania za pracę oraz
przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, wydane na podstawie art. 79
Kodeksu pracy, zachowują moc do czasu objęcia pracowników, których te przepisy
dotyczą i w zakresie przedmiotu w nich unormowanego – postanowieniami układu
zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy.
Układ zbiorowy pracy, zwany dalej „UZP” – jest to uregulowane działem jedenastym
Kodeksu pracy porozumienie normatywne, zawierane pomiędzy pracodawcami lub
organizacjami pracodawców a związkiem lub związkami zawodowymi. Reguluje on
wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy, w tym także warunki pracy i płacy
oraz inne świadczenia związane z pracą. Na podstawie art. 239 § 2 Kodeksu pracy,
układem mogą być objęte oprócz pracowników również osoby świadczące pracę na innej
podstawie niż stosunek pracy, a także emeryci i renciści. Finansowanie wszelkich
świadczeń wynikających z układu zbiorowego pracy obciąża pracodawcę.
Ze względu na bardzo trudną sytuację ekonomiczno-finansową przedsiębiorstw
górniczych, zarządy niektórych spółek węglowych podjęły jednostronne decyzje
o wypowiedzeniu prawa do bezpłatnego węgla w naturze dla emerytów i rencistów. Od
dnia 1 stycznia 2012 r. prawo do bezpłatnego węgla utracili emeryci i renciści KWK
„Kazimierz-Juliusz”, wcześniej nastąpiło to w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A, przy
czym, w przypadku JSW S.A., pomimo skutecznego wypowiedzenia UZP, zarząd
podejmował w kolejnych latach uchwały o wydawaniu tym osobom bezpłatnego węgla
w naturze lub w formie ekwiwalentu. Z uwagi na to, że pozbawianie emerytów
i rencistów z przedsiębiorstw górniczych wskazanego uprawnienia przebiega od kilku lat,
na potrzeby niniejszej ustawy w art. 2 pkt 2 jako moment rozpoczęcia procesu
wypowiadania przez przedsiębiorstwa górnicze prawa do bezpłatnego węgla dla
emerytów i rencistów górniczych przyjęto datę 31.12.2011 r.
3. Wskazanie różnic pomiędzy dotychczasowym a proponowanym stanem prawnym
Wypowiedzenie prawa do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów z przedsiębiorstw
górniczych – wynikającego z przepisów zbiorowego prawa pracy, tj. układów
zbiorowych czy też porozumień zawieranych pomiędzy pracodawcą a strona społeczną
reprezentowaną przez związki zawodowe – zlikwidowało, leżący po stronie
przedsiębiorstw górniczych, obowiązek do ich wydawania i finansowania. Nie jest
możliwe przywrócenie tego prawa w sposób inny niż zmiana przepisów prawa pracy
wewnętrznie obowiązujących w spółkach węglowych. Jak wskazano powyżej,
rozwiązaniu takiemu, z uwagi na wciąż niestabilną sytuację finansową, przeciwne są
przedsiębiorstwa górnicze.
W związku z powyższym, celem projektu jest wypłacenie finansowanego ze środków
budżetu państwa świadczenia rekompensacyjnego z tytułu trwałej utraty prawa do
bezpłatnego węgla, rekompensującego w możliwie jak największym stopniu korzyści
utracone w wyniku nieotrzymywania deputatu węglowego bądź ekwiwalentu
pieniężnego. Biorąc pod uwagę fakt, że ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do
bezpłatnego węgla jest przez ZUS wypłacany w kwocie brutto, w przypadku świadczenia
rekompensacyjnego przyjęto takie samo rozwiązanie.
Każda z osób spełniających określone w projektowanej ustawie przesłanki otrzymania
świadczenia rekompensacyjnego będzie mogła wystąpić o jego wypłatę poprzez złożenie
wniosku wraz z oświadczeniem, którego treść określa ustawa. Termin złożenia wniosku
określa ustawa. Wysokość rekompensaty nie stanowi równowartości przysługującego
węgla ani za lata, w których nie był już wydawany osobom uprawnionym, ani za lata
przyszłe, w których mógłby być wydawany, gdyby uprawnienie nie zostało odebrane.
Osobą uprawnioną w rozumieniu niniejszej ustawy jest emeryt lub rencista, który nie
tylko miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ale
również pobierał świadczenie z tego tytułu. Osobie takiej przysługiwało również, na
podstawie przepisów wewnętrznie obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym,
prawo do bezpłatnego węgla, które trwale utracił przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy.
Ponadto osobą uprawnioną jest wdowa, wdowiec i sieroty mający ustawowe prawo do
renty rodzinnej po osobie uprawnionej, tak jak to było określone w zakładowych
układach zbiorowych pracy i porozumieniach z nimi związanych.
W tym przypadku rekompensatę w wysokości 10 000 zł dzieli się proporcjonalnie do
liczby osób uprawnionych po zmarłym. Osobą nieuprawnioną w rozumieniu niniejszej
ustawy jest natomiast pracownik przedsiębiorstwa górniczego, który miał ustalone prawo
do emerytury lub renty na dzień skutecznego wypowiedzenia prawa do bezpłatnego
węgla emerytom i rencistom, ale nie rozwiązał stosunku pracy i nie wystąpił do ZUS z
wnioskiem o wypłatę emerytury lub renty. Przedsiębiorstwa górnicze skutecznie
wypowiedziały wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy, dotyczące prawa do
bezpłatnego węgla, tylko w przypadku emerytów i rencistów, którzy spełniają
jednocześnie dwa warunki, tj. nabyli uprawnienia oraz pobierają świadczenie z ZUS.
Wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy obowiązujące w przedsiębiorstwach
górniczych nadal przyznają prawa dla pracowników. W związku z powyższym
niezaliczanie do grupy osób uprawnionych pracowników, którzy nabyli uprawnienie do
emerytury lub renty, ale nie pobierali świadczenia, ma na celu wyeliminowanie
przypadków, w których osoba taka pobiera deputat przysługujący pracownikom.
Jak wynika z dat przyjętych w definicji osoby uprawnionej z przedsiębiorstwa
górniczego, nie są również osobami uprawnionymi w rozumieniu niniejszej ustawy
emeryci i renciści z kopalń zlikwidowanych przed dniem 1 stycznia 2007 r. Jak wskazano
powyżej, na podstawie posiadanego przez te osoby prawa do bezpłatnego węgla, ZUS
wypłaca im ekwiwalent pieniężny na mocy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o
funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Wynika to z faktu, że przy likwidacji tych
kopalń nie zostały wypowiedziane ponadzakładowe czy też zakładowe układy zbiorowe
pracy, z których przedmiotowe uprawnienie wynikało.
Katalog osób, które nie będą mogły pobierać świadczenia rekompensacyjnego
przyznawanego niniejszą ustawą obejmuje emerytów i rencistów, których roszczenia
z tytułu prawa do bezpłatnego węgla podlegają zaspokojeniu na podstawie
prawomocnego wyroku sądowego. Przyjęto bowiem, że ich sytuacja, dzięki zaspokojeniu
roszczeń, jest równa sytuacji emerytów i rencistów otrzymujących ekwiwalent, w
związku z tym przyznawanie im świadczenia rekompensacyjnego czyniłoby ich pozycję
uprzywilejowaną.
W przypadku wydania odmowy przez przedsiębiorstwo wypłacające, przysługuje
odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 14 dni od otrzymania
odmowy.
Jako podmiot wypłacający świadczenie rekompensacyjne z tytułu utraty prawa do
bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw górniczych, które zostały
zlikwidowane lub które zaprzestały wydobycia węgla na podstawie koncesji, w projekcie
ustawy zostało wskazane przedsiębiorstwo górnicze, o którym mowa w art. 8 ust. 1
ustawy z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. W
przypadku osób uprawnionych z przedsiębiorstw górniczych, które istnieją i nadal
prowadzą wydobycie, obsługa wypłat będzie realizowana przez te przedsiębiorstwa.
Podział ten został dokonany ze względu na to, że przedsiębiorstwa czynne posiadają
przede wszystkim bazę danych o osobach uprawnionych, a także dysponują zasobami
kadrowymi, które zapewnią sprawną realizację zadania, co jest rzeczą bardzo istotną
wobec określonego w niniejszym projekcie ustawy, napiętego terminarza wypłat.
Reasumując, w ocenie projektodawcy, proponowany podział zadań nałożonych ustawą
na kilka przedsiębiorstw wypłacających znacznie usprawni ich realizację
Określenie terminu wejścia w życie projektowanej ustawy z dniem następującym po dniu
ogłoszenia ma na celu umożliwienie jak najszybszej wypłaty świadczenia
rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla w formie jednorazowej
rekompensaty. Mając na względzie harmonogram prac związanych z przygotowaniem
i realizacją tego zadania przez odpowiednie podmioty, jak również to, że osoby
pozbawione prawa do bezpłatnego węgla oczekują bezskutecznie rozwiązania tej kwestii
od ponad roku, konieczne jest wejście w życie ustawy z dniem następującym po dniu
ogłoszenia. W związku z powyższym, jak najszybsze wejście w życie niniejszej ustawy
będzie korzystne dla obywateli i pozwoli uspokoić nastroje społeczne panujące wśród
emerytów i rencistów górniczych.
W związku z powyższym, określony w projekcie termin wejścia w życie ustawy nie
naruszy zasady demokratycznego państwa prawnego, określonej w art. 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. poz. 438, z późn. zm.) oraz
art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1523). Projektowany termin wejścia w
życie spełnia bowiem przesłanki, o których mowa w art. 4 ust. 2 tej ustawy.
Mając powyższe na względzie, odstąpiono również od określenia terminu wejścia
w życie przedmiotowej ustawy zgodnie z § 1 ust. 2 uchwały nr 20 Rady Ministrów z dnia
18 lutego 2014 r. w sprawie zaleceń ujednolicania terminów wejścia w życie niektórych
aktów normatywnych (M.P. poz. 205).
4. Źródła finansowania
Szacuje się, że z regulacji wprowadzanych ustawą będzie mogło skorzystać
ok. 235 tys. osób. Źródłem finansowania przedmiotowych wypłat będzie budżet państwa.
Koszt wprowadzenia ustawy kształtowałby się na poziomie 2 353,8 mln zł.
Koszt wyliczono przy założeniu, że wszyscy uprawnieni, tj. 235 376 osób, skorzystają
z możliwości otrzymania świadczenia rekompensacyjnego w wysokości 10 000 zł na
osobę.
O zabezpieczenie kwoty minister właściwy do spraw gospodarki złożami kopalin
wystąpił z wnioskiem do Ministra Rozwoju i Finansów.
Z uwagi na to, że nie występuje bezpośredni związek pomiędzy uprzednio wypłacanymi
świadczeniami przez przedsiębiorstwa górnicze a wprowadzaną regulacją, brak jest
przesłanek wskazujących, jakoby projektowane świadczenie miało stanowić udzielenie
niedozwolonej pomocy publicznej.
5. Oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
6. Ocena organu wnioskującego, czy projekt podlega notyfikacji zgodnie
z przepisami dotyczącymi funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm
i aktów prawnych
Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych, a tym samym nie podlega notyfikacji
w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w
sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych
(Dz. U. poz. 2039 oraz z 2004 r. poz. 597).
7. Konsultacje
Projekt nie podlega przedstawieniu właściwym organom i instytucjom Unii Europejskiej,
w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu, w celu uzyskania opinii, dokonania
powiadomienia, konsultacji albo uzgodnienia.
Projekt ustawy nie będzie mieć wpływu na działanie mikro-, małych i średnich
przedsiębiorców.